Nederland kent veel veiligheidseisen als het gaat om elektrische installaties. Een van de belangrijkste veiligheidsnormeringen voor de aanleg van zonnepaneleninstallaties is NEN 1010. NEN 1010 omvat de minimale veiligheidsvereisten voor elektrische laagspanningsinstallaties. Recent is er een tussentijdse update geweest van de norm. Sjoerd van Gelder, manager inspectie bij Omega Energietechniek, licht het belang van de normering voor de zonnepanelenbranche en de updates toe.

NEN 1010 is al sinds 1940 de norm die de veiligheid van elektrische installaties waarborgt. Volgens Van Gelder is NEN 1010 zeer belangrijk omdat het een minimaal veiligheidsniveau biedt dat ervoor zorgt dat installaties voldoen aan de hoogste veiligheidsnormen. "Nederlandse elektrotechnische installaties staan bekend om hun hoge veiligheid, en dat is onder andere te danken aan strenge normeringen zoals de NEN 1010", zegt Van Gelder.

NEN 1010 uit 2020 is nog niet in de wet opgenomen als verplichting. "In Nederland is het minimale veiligheidsniveau voor elektrische installaties vastgelegd in de wet. Tot januari 2024 was dit geregeld in het Bouwbesluit, maar nu zijn de Omgevingsregeling en het Besluit bouwwerken en leefomgeving (Bbl) van kracht. Het is nog onduidelijk of en wanneer de nieuwe editie van NEN 1010 onder deze wetgeving zal vallen. Tot die tijd blijft NEN 1010 uit 2015 de wettelijke standaard", legt Van Gelder uit.

Recente wijzigingen
De Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) heeft de wens om elke vijf jaar NEN 1010 te herzien om te blijven voldoen aan de nieuwste technologische ontwikkelingen en veiligheidseisen. De laatste grote herziening was in 2020, maar deze versie is in 2024 aangevuld en op een aantal punten gecorrigeerd. Deze aanvullingen en correcties zijn noodzakelijk om de norm in lijn te brengen met de veranderde wetgeving, zoals de overgang van het bouwbesluit naar het besluit bouwwerken en leefomgeving.

Van Gelder legt uit dat de updates van belang zijn voor de elektrotechnische sector, niet alleen voor de kwaliteit van de installaties, maar ook voor de veiligheid. "Een van de grootste recente wijzigingen in NEN 1010 is te vinden in de rubriek 'Voorzorgsmaatregelen op plaatsen met bijzondere risico’s op het ontstaan van brand', waarbij een groot aantal bepalingen is vervallen omdat het Bbl de eisen op dit gebied stelt", aldus Van Gelder. Met deze aanpassing worden dubbele of zelfs conflicterende eisen voorkomen.

Een andere wijziging in NEN 1010 betreft de nieuwe kleurcoderingen voor de functionele vereffeningsleiding. Waar door de markt vaak onterecht de groen-gele draden werden gebruikt, is nu de kleur roze geïntroduceerd om het principe functionele vereffening duidelijk te onderscheiden van veiligheidsaarding. De functionele vereffeningsleiding zorgt ervoor dat het elektrisch potentiaal gelijk blijft. Dit vermindert het risico op schokken door aardfouten of stroomlekken. Van Gelder legt uit dat deze wijziging een grote impact heeft op de PV-markt: “Alle constructiematerialen op het dak die vereffend worden, moeten met de komst van deze norm met een roze draad worden aangeduid, of een roze aanduiding hebben. Dit zorgt voor een betere herkenbaarheid en voorkomt verwarring met veiligheidsaarding.”

Daarnaast heeft ook de bekabeling in gelijkstroominstallaties, zoals bij zonnepanelen, een nieuwe kleurcodering gekregen. In plaats van de zwarte draad voor de minpool, is er straks een witte draad vereist. Op deze manier is de norm in Nederland gelijkgetrokken met de Europese normen. De veranderingen zijn bedoeld om de veiligheid en duidelijkheid te vergroten in een steeds complexere installatieomgeving.

Een van de belangrijkste veranderingen voor de zonnepanelenmarkt is een verandering in de risicomethode die word toegepast om de noodzaak voor overspanningsbeveiliging aan te geven. Voorheen werd dit vooral gedaan bij installaties waar een hoger risico op blikseminslag aanwezig was, maar met de nieuwe NEN 1010 is het in 95 procent van de gevallen verplicht om dergelijke beveiliging te installeren, zowel bij de binnenkomende voeding als bij de zonnepanelen zelf, legt Van Gelder uit. Dit betekent dat de installateurs van zonnepanelen zich moeten aanpassen aan deze nieuwe norm, wat ook een impact zal hebben op de kosten en complexiteit van installaties.

Gebrek aan kennis
Bij Omega Energietechniek wordt veel aandacht besteed aan het trainen en opleiden van installateurs en inspecteurs om hen vertrouwd te maken met de nieuwe normen. Van Gelder ziet dan ook waar het vaak aan ontbreekt aan kennis bij de trainees. Van Gelder: “Zelfs als je al jaren in het vak zit, kan je nog verrassend veel leren. Zo halen velen bijvoorbeeld basisprincipes als ‘Veiligheidsaarding’ en ‘Beschermende vereffening’ nog wel eens door elkaar. Zo wordt er nog wel eens ten onrechte geroepen dat een radiator in de badkamer geaard moet worden, terwijl vereffend bedoeld wordt. Het onderscheid tussen aarden en vereffenen is voor veel elektrotechnici lastig, maar voor een goede uitvoering en dus een veilige installatie essentieel om goed te begrijpen.”

Van Gelder benadrukt ook dat NEN 1010 een complex en lang document is. Het is dan ook zaak dat installateurs eenvoudiger de juiste informatie kunnen vinden. Hiervoor is NEN 4010 in het leven geroepen. Hierin komen dezelfde onderwerpen aan bod als in de NEN 1010, alleen dan in een verkorte en beter leesbare versie.

Toekomstige aanpassingen
De ontwikkelingen in de energieopslag bieden nieuwe uitdagingen voor NEN 1010. Van Gelder stelt er in NEN 1010 nog niet genoeg aandacht is voor batterijsystemen. "Er is dringend behoefte aan bijvoorbeeld een apart hoofdstuk binnen NEN 1010 dat specifiek ingaat op de eisen voor deze systemen. Dit zou een belangrijke stap zijn voor de veiligheid van energieopslagsystemen in Nederland", aldus Van Gelder.

Wel benadrukt Van Gelder dat we het als land erg goed doen. “Als je in Nederland kijkt, dan gaat het relatief weinig mis met de elektrotechniek. Elektrocutie bijvoorbeeld, hoe spijtig ook, het blijft voorkomen. Maar gelukkig in Nederland heel weinig. Ook de branden in elektrische installaties, zoals die je wel eens ziet in het nieuws over de PV-hoek, valt in vergelijking met andere landen erg mee. Dat komt gewoon omdat we een goede veiligheidsstandaard hebben. Daar wordt niet over getwijfeld in ons vak. Maar we moeten wel scherp blijven met z’n allen om dat zo te houden. En goed geïnformeerd.”